ระบบติดตามและประเมินผลโครงการ ( M&E Thailand )

จังหวัดกาฬสินธุ เปนจังหวัดที่มีปญหาความยากจนเรื้อรังติดต่อกันเป็นระยะเวลามากกวา 5 ปและจากขอมูลรายงานดัชนีความ กาวหนาของคน ป2560 ของสํานักงานคณะกรรมการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ (ขอมูล ป2559) จังหวัดกาฬสินธุมีประชากรที่อยูใตเสนความยากจนเปนอันดับที่ 4 ของประเทศ โดยจังหวัดกาฬสินธุมีสัดสวนคนจนอยูที่รอยละ 31.99 โดยมีแนวโนมที่มีสัดสวนคนจนเพิ่มสูงขึ้น จังหวัดกาฬสินธุไดจัดทําโครงการ Kalasin happiness Model โดยมีวัตถุประสงคเพื่อยกระดับคุณภาพชีวิตคนจนขั้นพื้นฐาน และ ยกระดับรายไดของประชาชน บนพื้นฐานความยั่งยืน และแตละปจะตองสามารถลดลงรอยละ 2.5 ตอปี จังหวัดกาฬสินธุมีรายไดจากการจําหนายผลิตภัณฑ OTOP เพิ่มขึ้นอยางตอเนื่องทุกปตั้งแตป 2558-2561 โดยปลาสุด 2561 มีรายไดจากการจําหนายสูงถึง 3,980.54 ลานบาท คิดเปนรอยละจากการเพิ่มขึ้นของมูลคาการจําหนาย เมื่อป2560 เทียบกับปปจจุบัน 2561 สูงขึ้นมากคิดเปนรอยละ 20.69 ปัจจุบันมีผลิตภัณฑที่ไดขึ้นทะเบียนสิ่งบงชี้ทางภูมิศาสตรจํานวน 2 ผลิตภัณฑ คือ ผาไหมแพรวา และขาวเหนียวเขาวง โดยผ้าไหมแพรวาสามารถสร้างรายได้ จากการจําหนายผาไหมแพรวาเพิ่มขึ้นอยางตอเนื่อง เมื่อพิจารณาการเติบโตของมูลคาการจําหนายจาก ป2557-ปี 2561 เพิ่มขึ้น เปน 211.57 ลานบาท คิดเปนรอยละที่เพิ่มขึ้นสูงถึง 206.39 หรือคิดเปนรอยละที่เพิ่มขึ้นสูงถึง 51.60 ตอป ส่วนข้าวเหนียวเขาวงในปี พ.ศ.2561 ก็มีมูลคาการจําหนายสูงถึง 247.46 ลานบาท จะเห็นได้ว่าผลิตภัณฑ์ที่ไดขึ้นทะเบียนสิ่งบงชี้ทางภูมิศาสตร์นั้น สามารถเพิ่มรายได้ให้แก่ประชาชนในพื้นที่ให้สูงขึ้นได้ ในปีงบประมาณ 2562 ที่ผ่านมาศูนย์ความเป็นเลิศด้านสิ่งทอพื้นเมืองแพรวากาฬสินธุ์ ได้จัดโครงการฟอกสี-ย้อมสี สิ่งทอพื้นบ้านให้มีมาตรฐาน โครงการย่อย ภูมิปัญญาผ้าทอพื้นเมือง ภายใต้โครงการ Kalasin City : Traditional and Creative Textiles. ผลการดำเนินงานพบว่า ผลิตภัณฑ์ผ้าทอย้อมมีธรรมชาติมีมาตรฐานสูงขึ้น ได้รับการรับรองตราสัญลักษณ์นกยูงพระราชทาน ราคาสินค้าเพิ่มสูงขึ้น เฉลี่ยเพิ่มขึ้นประมาณ 2.2 เท่า คิดเป็นร้อยละ 220 นอกจากนี้กลุ่มยังเป็นที่รู้จักของตลาดมากขึ้นจากผลงานการได้รับรางวัลจากการประกวดผ้าผู้ไทย ส่งผลให้มียอดสั่งซื้อผลิตภัณฑ์เพิ่มขึ้นกว่าเดิม ประมาณ ร้อยละ 20 นอกจากนี้จากการดำเนินงานได้ค้นพบศักยภาพและความโดดเด่นทางภูมิศาสตร์ คือผ้าพื้นเมืองย้อมสีธรรมชาติ โดยเฉพาะ ผ้าฝ้ายย้อมครามปลอดภัย ในเขตพื้นที่อำเภอห้วยผึ้ง นาคู เขาวง กุฉินารายณ์ และ คำม่วง ซึ่งเป็นเขตพื้นที่รอบเทือกเขาภูพานที่สามารถปลูกฝ้ายและครามที่มีคุณภาพสูง ปลอดภัยจากสารพิษ มีลวดลายการทอที่เป็นเอกลักษณ์ของกลุ่มชาติพันธุ์ผู้ไท ผ้าฝ้ายย้อมครามในเขตพื้นที่ดังกล่าวนับวันจะมีมูลค่าสูงขึ้นมากกว่าร้อยละ 20 ต่อปี เกิดการเชื่อมโยงเครือข่ายห่วงโซ่อุปทาน (Supply Chain) กับกลุ่มผู้ประกอบการOTOP ในอำเภออื่นๆ เช่น อำเภอเมือง อำเภอกมลาไสย ไปจนถึงต่างจังหวัด รวมถึงตัวแทนจำหน่ายรายใหญ่ภายในและต่างประเทศอย่างบริษัท King Power ที่ได้สั่งผลิตสินค้าที่ทำจากผ้าฝ้ายย้อมครามเพื่อนำไปจำหน่ายมากขึ้น ซึ่งจะเห็นได้ว่าผลิตภัณฑ์ดังกล่าวมีโอกาสที่จะยื่นจดทะเบียนสิ่งบงชี้ทางภูมิศาสตร์ (GI) ได้หากมีการผลักดันอย่างจริงจัง แต่ในขณะเดียวกันพื้นที่ยังประสบปัญหา เรื่อง ปัญหาการวางแผนการผลิตฝ้ายและครามที่มีปริมาณไม่เพียงพอ ปัญหาคุณภาพในการย้อม และความหลากหลายของลวดลายในการย้อม รวมถึงรูปแบบผลิตภัณฑ์ที่ส่วนใหญ่ยังไม่สอดคล้องกับความต้องการของตลาด และ มีช่องทางการตลาดที่ยังจำกัด

แต่อย่างไรก็ตามการพัฒนาเพื่อยกระดับคุณภาพชีวิตคนจนขั้นพื้นฐาน และ ยกระดับรายไดของประชาชน บน พื้นฐานความยั่งยืน หากแต่จะเน้นเพียงการพัฒนาด้านเศรษฐกิจ ด้วยการเพิ่มรายได้เพียงอย่างเดียวอาจไม่พอเนื่องจากความยากจนมีเหตุปัจจัยที่ซับซ้อน แนวทางการพัฒนาอย่างยั่งยืนจึงต้องอาศัยการคิดที่รอบด้านแบบองค์รวม รวมถึงสร้างความร่วมมือกันในหลายภาคส่วน กรณีศึกษาที่ดี หรือ Best Practice การพัฒนาชุมชนเชิงพื้นที่แบบองค์รวม ที่ประสบความสำเร็จของบริษัทเบทาโกร เรียกว่า ช่องสาลิกาโมเดล ต.ช่องสาริกา อ.พัฒนานิคม จ.ลพบุรี สามารถเป็นต้นแบบในการขยายผลได้ จากการนำแนวคิดและกระบวนการพัฒนาดังกล่าวมาใช้ เกิดผลลัพธ์ต่อชุมชน คือ 1. ด้านเศรษฐกิจ อาชีพหลัก (พืชหลัก) ทำให้เกษตรกรในตำบลช่องสาริกามีรายได้จากการประกอบอาชีพหลักเพิ่มขึ้นเกษตรกรมีรายได้เพิ่มขึ้น และเกษตรกรปรับเปลี่ยนพฤติกรรมมาการปลูกพืชอย่างยั่งยืน 2.ด้านสุขภาพ คนในตำบลในช่องสาริกา “80 ปียังแจ๋ว มีตังค์ ยั่งยืน” มีการพัฒนาจากข้อมูลด้านสุขภาพ การพัฒนาศักยภาพบุคลากร(อสม.) และการพัฒนาระบบบริการสุขภาพ(กลไกหลัก) 3.ด้านสังคม ชุมชนมีกลไกลในการพัฒนาด้วยตนเอง เช่น การพัฒนาธนาคารพัฒนาหมู่บ้าน 4.ด้านการศึกษา โรงเรียนทำหน้าที่หลักของตนเองได้อย่างเต็มศักยภาพ และมีแผนงานช่วยเหลือชุมชนอย่างจริงจัง และต่อเนื่อง 5.สิ่งแวดล้อม ชุมชนและผู้มีส่วนได้ส่วนเสียในชุมชน ร่วมใช้ ร่วมรักษาทรัพยากรสิ่งแวดล้อม บทเรียนของหน่วยงานกิจกรรมเพื่อสังคม ภายใต้สำนักพัฒนาความยั่งยืนเครือเบทาโกร จะนำมาสู่โครงการยกระดับรายได้และคุณภาพชีวิตของชุมชนผ้าทอพื้นเมืองย้อมสีธรรมชาติ จังหวัดกาฬสินธุ์ ซึ่งใช้พื้นที่ 1 ชุมชน คือบ้านคำบง หมู่ 1 ตำบลคำบง อำเภอห้วยผึ้ง เป็นพื้นที่นำร่องยกระดับรายได้และคุณภาพชีวิตแบบองค์รวมในชุมชนผ้าทอพื้นเมืองย้อมสีธรรมชาติ โดยการประยุกต์แนวทางการพัฒนาชุมชนเชิงพื้นที่แบบองค์รวม (Holistic Area-based Community Development : HAB) ที่นำกระบวนเข้าพัฒนาชุมชน และแก้ไขปัญหาแบบทุกมิติ มีการขีดขอบเขตการพัฒนาที่ชัดเจน และมีกลยุทธ์ในการขับเคลื่อนแนวทางอย่างเป็นระบบ พร้อมสร้างเครือข่ายห่วงโซ่อุปทาน กับเครือข่ายชุมชนอื่นๆไปพร้อมกันด้วย